معرفی رشته کشتی سازی

مهندسی كشتی سازی

Naval Architect Engineering

مقدمه

از دیرباز دریاهای حائل بین خشكی ها ، مانعی برای ایجاد ارتباط انسان ها بودند و انسان ها از همان ابتدای ترقی و پیشرفت در جهت ایجاد این ارتباط تلاش كرده اند . این تلاش ها منجر به ساختن انواع شناور ها شدند . تا به حدی كه سرتاسر دریا های كره زمین توسط سازه های دست بشر فرا گرفته شد . توسط این كشتی ها روزانه هزاران نفر ، هزاران تن بار ، هزاران لیتر نفت و ... جابجا می شوند . حتی انسان ها به جایی رسیده اند كه زیر دریاها را با شناور های زیر سطحی خود اشغال كرده اند .

تا به امروز این رشد و ترقی باعث ایجاد شناور هایی پیچیده شده كه هر انسانی نمی تواند بدون داشتن اطلاعات كافی دست به ساختن چنین سازه های بزند . پس روز به روز این نیاز احساس شد كه بشر به علمی مدون احتیاج دارد كه بتواند كشتی های خود را به مطلوب ترین نحو ممكن بسازد .

مهندسی دریا

در زمینه دریانوردی ، دریا و شناور ها در حال حاضر در دانشگاه های کشور رشته ای به نام مهندسی دریا در حال تدریس می باشد كه سه گرایش (1) مهندسی کشتی  (2) دریا نوردی (3) مهندسی کشتی سازی دارد .

1)    مهندسی كشتی :

این گرایش به مطالعه بر روی موتور كشتی و تا حدی مسائل بدنه می پردازد . دانشجویان این رشته بعد از فارغ التحصیلی از این رشته بر حسب سابقه به عنوان مهندس اول تا پنجم برای زیر نظر گرفتن مسائل فنی و ایمنی كشتی كار می كنند و باید با خدمه كشتی به همراه شناور باشند .

در حال حاضر در كشور در دانشگاه های دولتی كسانی كه خواهان ورود به این رشته باشند باید علاوه بر كسب رتبه مناسب در كنكور در مصاحبه و تست ورزشی وپزشكی شرکت كرده و سپس با قبولی در این مراحل می توانند وارد این رشته شوند .

2)    دریانوردی :

دانشجویان در این رشته به مطالعه وكار آموزی در زمینه هدایت شناور ، قوانین بین المللی دریا نوردی ، بارگیری ، تخلیه بار و .... می پردازند . فارغ التحصیلان این رشته بعدها به عنوان افسران كشتی و با كسب تجربه بیشتر به عنوان كاپیتان كشتی مشغول به كار می شوند .

نحوه ورود به این رشته همانند رشته مهندسی كشتی می باشد .

3)    مهندسی كشتی سازی :

در ذیل به تفصیل بیان خواهد شد .

مهندسی كشتی سازی

مهندسی كشتی سازی همان طور كه گفته شد یكی از گرایش های مهندسی دریاست . اولین مرتبه در ایران دانشگاه امیركبیر در این رشته در سال 66 پذیرای دانشجو بود . در حال حاضر در مقطع کارشناسی دانشگاه های  امیركبیر ، خلیج فارس (بوشهر) ، مالك اشتر (اصفهان) و در مقطع کارشناسی ارشد در رشته های هیدرودینامیك كشتی ، سازه كشتی و سازه های دریایی دانشگاه های  صنعتی شریف و امیركبیر و در مقطع دکترا دانشگاه امیركبیر در این رشته دانشجو می گیرند.

از سال ورود این رشته به ایران تا سال 80 مانند سایر کشور های اروپایی و آمریكا به علت تشابهات فراوانی كه با مهندسی مكانیك گرایشات سیالات و جامدات دارد یكی از زیر مجموعه های مكانیك محسوب می شد ولی از سال 80 به بعد به همراه دو رشته یاد شده به عنوان مهندسی دریا مطرح شد .

داوطلبان ورود به این رشته از طریق آزمون سراسری كنكور و كسب رتبه مناسب می توانند وارد این رشته شوند و هیچ گونه مصاحبه و تست خاصی ندارد .

اگر بخواهیم تعریفی كلی از این رشته داشته باشیم می توانیم بگوییم كه هر نوع شناوری كه در دریاست از جمله انواع كشتی ها ، زیردریایی ها ، شناور های تندرو ، سكو های نفت و گاز و ... كاری از مهندسین كشتی ساز است یعنی مهندسین به طراحی و ساخت بدنه و درون این سازه ها می پردازند .

واحد های درسی

این رشته مانند سایر رشته ها دارای دروس عمومی ، پایه ، اصلی ، تخصصی و اختیاری كه در مجموع 142 واحد است می باشد كه در زیر به تفصیل بیان می شود .

1)  دروس عمومی : شامل یكسری دروس مشترك بین تمام رشته های تحصیلی در دانشگاه ها  مانند ادبیات ، زبان ،  معارف ، تاریخ و تمدن اسلام ، تاریخ انقلاب اسلامی و ...

2)     دروس پایه : ریاضی 1و2 ، فیزیك 1و2 ، آزمایشگاه فیزیك 1و2 ، شیمی عمومی ، معادلات دیفرانسیل و ...

3)  دروس اصلی : استاتیك ، دینامیك ، مقاومت مصالح 1و2، طراحی اجزاء ماشین ، ارتعاشات ، سیالات 1و2 ، مكانیك سیالات ، ترمودینامیك 1و2 ، انتقال حرارت ، تهویه مطبوع ، ریاضی مهندسی ، محاسبات عددی ، برنامه نویسی كامپیوتری ، روش های تولید ، کنترل اتوماتیك ، علم مواد ، کارگاه های جوشكاری ، ریخته گری ، اتومكانیك و ...

4)  دروس تخصصی : تکنولوژی كشتی ، هیدرواستاتیك ، هیدرودینامیك ، اصول طراحی كشتی ، ساختمان كشتی ، مهندسی اقیانوس ، اقیانوس شناسی ، كامپیوتر در طراحی كشتی ، تحلیل سازه ، خوردگی ، تئوری جوشكاری ، ماشین های محرکه ، كارآموزی 1و2 ، زبان تخصصی و ...

نیاز ها و پیش زمینه های این رشته

همان طور كه گفته شد این رشته یكی از جوانترین رشته های دانشگاه های كشور است پس مسلماً زمینه علمی این رشته در كشور كم می باشد . در سال های اخیر در رابطه با كشتی سازی در كشور فقط چند جلد كتاب فارسی به چاپ رسیده كه تعدادشان حتی از انگشتان دو دست هم كمتر می باشد . بنابراین این خود نشان می دهد كه دانشجویان این رشته در زمینه علمی چقدر در مضیقه می باشند .

برای حل این مشكل دانشجویان باید به طور خاص بر زبان انگلیسی مسلط باشند یا در حین تحصیل مسلط شوند ، تا بتوانند این خلأ علمی را برای خود پر كنند .

یكی دیگر از مسائلی كه باید داوطلبان این رشته مدنظر قرار دهند این است كه این رشته مثل اكثر رشته های مهندسی وابستگی شدیدی به فیزیك ، ریاضیات و هندسه دارد . بنابراین داوطلبانی كه وارد این رشته می شوند باید در این زمینه ها مستعد و علاقمند باشند تا در حین تحصیل دچار سرخوردگی و پشیمانی نشوند .

مسئله سوم این است كه نه تنها در این رشته بلكه در تمام رشته های مهندسی روز به روز نیاز به كامپیوتر بیشتر شده و باید مهندسین در زمینه استفاده از نرم افزارهای مهندسی ، برنامه نویسی و اینترنت مهارت داشته باشند ، پس كسانی كه به این مباحث علاقه ای ندارند مطمئناً به مشكل بر خواهند خورد .

زمینه های كاری

در وهله اول از این رشته در كارخانجات و كارگاه های كشتی سازی و تعمیرات ، دفتر های طراحی شناور ، ادارات بیمه ، شركت های بازرسی  ایمنی و نظارتی ، مؤسسات رده بندی و ... استفاده می شود .

تعدادی از کارخانه ها و شركت های فعال در این زمینه عبارتند از : کارخانه  فراساحل (بندر عباس و تهران) ، کارخانه  صدرا (بوشهر ، نكاءو تهران) ، پژوهشکده هوا دریا (شیراز) ، پژوهشکده زیر سطحی (اصفهان) ، كارخانه امواج براق (چابهار ، تهران و همدان ) ، شركت آسیا (تهران ، بوشهر ، بندر عباس و خرمشهر و ... ) و بسیاری كارخانه ها و كارگاه ها و شركت های دیگر كه در سواحل خلیج فارس و دریای خزر و در تهران ، شیراز ، اصفهان و ... مشغول به كار و فعالیت هستند .

فارغ التحصیلان كشتی سازی علاوه بر كار در كارخانه ها و شركت های فوق با گذراندن دوره های موتوریست حتی می توانند به عنوان یك مهندس كشتی مشغول و به خدمه كشتی بپیوندند .

یكی دیگر از زمینه های كاری مهندسین كشتی سازی اشتغال به عنوان یك مهندس مكانیك می باشد . چرا كه با توجه به واحد های ذكر شده در فوق دانشجویان كشتی سازی تعداد زیادی از واحد های رشته مكانیك را می گذرانند در نتیجه یك آمادگی نسبی را برای كار كردن به عنوان یك مهندس مكانیك را دارا می باشند ، البته مطمئناً توانایی هایشان در آن زمینه ها از یك مهندس مكانیك كمتر خواهد بود.

ایران و رشته كشتی سازی

در ایران صنعت كشتی سازی به طور پیشرفته از سال های قبل از انقلاب به وسیله آمریكایی ها وارد كشور شده و ابتداً كارخانجات صدرا كار خود را با نظارت آمریكا در زمینه تعمیرات آغاز كرد . بعد از انقلاب با خروج آمریكایی ها با توجه به اینكه آمریكایی ها تكنولوژی را تنها در اختیار خود داشتند صنعت كشتی سازی همانند بسیاری از صنایع با ركود مواجه شد .

اما با تلاش جوانان ایرانی بار دیگر این صنعت به رونق رسید به طوری كه در سال های پایانی جنگ تدریس این رشته در دانشگاه ها آغاز شد تا صنعت كشتی سازی بارورتر شود .

پس از چندین سال هم اكنون ایران در این صنعت خوشبختانه روندی رو به رشد از خود نشان داده است كه در زیر به مواردی چند اشاره می شود :

ساخت شناور های نظامی مانند ناوچه پیكان ، ساخت اقیانوس پیما در كارخانه فراساحل ، ساخت سكوهای گازی پارس جنوبی در كارخانه صدرا بوشهر ، ساخت سكوهای نفتی دریای خزر در كارخانه صدرا نكاء ، ساخت كاتاماران (Catamaran )   هاوركرافت و هیدروفیل ( Hydrofoil ) و شناور های پرنده در پژوهشكده هوا دریا شیراز ، ساخت زیر دریایی در پژوهشكده زیر سطحی اصفهان ، ساخت قایق های تفریحی در كرمان موتور و ...

سخن آخر

مواردی كه اشاره شد تعریف مختصری از رشته مهندسی دریا گرایش كشتی سازی بود كه سعی شد چهره این رشته برای داوطلبان ورود به دانشگاه تا حدودی روشن شود اما تنها مسائل بالا نیست كه شما را برای انتخابی صحیح هدایت می كند و باید به نكات زیر توجه بفرمایید :

1)  تحصیل و اشتغال در كنار ساحل یكی از موارد بسیار مهمی است كه باید دقت شود . برای افرادی كه در مناطق معتدل یا سردسیر زندگی می كنند تحمل و عادت كردن به هوای مرطوب و گرم و خشك جنوب مشكل است .

2)     به علت نو بودن این رشته در ایران هنوز جایگاه مناسب خود را پیدا نكرده است .

3)   دانشجویان این رشته در حین تحصیل و بعد از تحصیل مشكلاتی را در مقابل خود دارند كه تنها علاقه می تواند این مشكلات را حل كند پس به نظر بنده باید با تمام علاقه وارد این رشته شد .

4)  و آخرین مورد اینكه مهندسی كشتی سازی محدوده كاریش بر خلاف مهندسی كشتی در خشكی است و نه در دریا .

امیدوارم توانسته باشم به خوبی این رشته را معرفی كنم . اگر در این زمینه سوالی داشتید از طریق ایمیل با بنده در میان بگذارید.

با آرزوی موفقیتتان